Birinci yazımda 50 sene önceki Macahel’in öğrencilik hayatından kesintiler verilmişti. Anlatılanlar ilkokul yıllarıydı. Macahel’de hayat zordu, fakat herkes bu zorlukları aileleriyle eşit olarak yaşıyordu.

O zamanlar Macahel’de ortaokul yoktu. En yakın ortaokul Borçka’daydı.

Ortaokula kimlerin gideceklerine ailelerden ziyade, öğretmenleri karar verirdi. Ancak çocuğuna ayrıca masraf yapmayı göze alanlar, çocuklarını ortaokula gönderirlerdi. Ortaokula göndermek “çocuğum gurbette” diye ifade edilirdi.

İlkokulda herkesin idolü öğretmenleriydi. Dolayısıyla kısa yoldan en muteber bir meslek sahibi olmak isteyenler öğretmen okulunu tercih ederlerdi.

ŞANSLI ÇOCUKLAR

En şanslı olanlarımız Borçka’da akrabası olanlardı. Mesela ben ortaokulu akrabalarım olan İsa Köse ve Enver Köse ailelerinin yanında kalarak bitirdim. O bakımdan benim fazla zorluk çektiğim söylenemez. Esas zorluğu hatır için bizi yanına alan akrabalarımız çekerdi. Diğer arkadaşlarımız ya ortaklaşa bir oda tutarlar ya da ortaokulun hemen yanında bulunan pansiyonda kalırlardı. Pansiyonda bekâr öğretmenler de mekan tuttuklarından sıkı disipline alışmayan arkadaşlarımız kiraladıkları tek göze evlere tıkışırlardı. Öğrenci evlerinin ayrı bir fonkisyonu daha vardı. Macahel’den Borçka’ya bir işi için gelen kişilere de misafirhane vazifesini görürdü. Ortaokul çocukları sabah kahvaltılarını kendi hazırlar, akşam yemeklerini de kendileri yaparlardı. Öğle yemeği, Borçka’nın civar köylerinden gelen öğrenciler gibi fırında yenirdi. Bütün fırınların bir tarafı yemek yemeğe müsait bir mekân olarak düzenlenirdi. En meşhur menü, yarım ekmek ve 50 gr helva idi.

O zamanlar sınıfı geçmek bugünkü kadar kolay değildi. Macahel ilkokullarından mezun olup, Borçka’da ortaokulu okumak çok ama çok emek isterdi. Sınıfta kalmak olağan bir durumdu. Bazı veliler, çocuklarına sınıfta kaldı diye ertesi sene tekrar okuması için şans tanımazlardı. Bu şekilde aileleri tarafından “belge verilen” öğrenciye her sene rastlanırdı. 

UZUN İNCE BİR YOLDA

Camili Köyü’ne yol, 1967 yılında inmişti. 29 Ekim 1967 Cumhuriyet Bayramı’nda yolun açılış töreni ile bayram kutlamaları birlikte yapılmıştır. 

Yaya olarak Macahel-Borçka yolculuklarında Düzenli Köyü şanslıydı. Uğur ve Maral’a göre Borçka’ya daha yakındı. Dolayısıyla kışın Borçka'ya gitmek için, Düzenli Köyü’ne misafir olmak adeta gelenek haline gelmişti. Rahmetli Dolobneli Mehmet Balcı Amcanın evi en çok kullanılan misafirhaneydi. Bu ev Borçka’ya gidişte bir atlama taşı, Borçka’dan dönüşte de can kurtarıcı bir mekândı. Aralık Köyü’nde Fikri Mısırlıoğlu Amcanın evi ise tam bir misafirhaneydi. Bu sadece öğrenciler için değil, Macahelli yolcuların tamamı için böyleydi.

Yarıyıl (Şubat) karne tatilleri, minik yüreklerin büyük özlemlerini giderecekleri günler olarak, büyük bir sabırsızlıkla beklenirdi. Ancak bu hasretlerin giderilmesinin çok büyük bedeli vardı. Borçka’dan Macahel’e varmak ve 15 gün sonra ayrılık hüznü ile birlikte bu meşakkatli yolculuğun Macahel-Borçka etabını tamamlamak. Ferhat’ın Şirin’e ulaşması gibi dağları aşmak gerekirdi. Ailelerimize kavuşmak sevinci nedeniyle birinci yolculuk fazla ağır gelmezdi. Bu yolculuklarda herkesin unutamadığı birçok hikâyesi vardır. Orta ve Lise tahsil hayatının toplam 6 sene olduğu düşünülürse herkes tarafından en az 6 tane Şubat ayı sendromu yaşanmıştır. Ben bunlardan Ortaokul 1. sınıfta iken 1968 Şubat’ındaki Macahel-Borçka yolculuğu ile 1973 yılı Kasım’ındaki üniversiteye gitmek için yaptığımız Macahel-Borçka yolculuğunu anlatmadan geçemeyeceğim. 

1968 yılının Şubat ayında her defasında olduğu gibi çok kar yağmıştı. Hava açacak gibi de değildi. Uğur ve Maral’ın Borçka yolcuları bir gün öncesinden zorunlu adetten dolayı Düzenli Köyü yoluna koyulduk. Okulun açılmasından bir gün öncesi gizli bir mutabakata varmışçasına 6 köyün küçük yayla öğrencileri Düzenli Köyü’nde toplanmıştık. Gece ateşböceği gibi ışıklar ve köpek havlamaları Düzenli köy nüfusunun devamlı arttığını gösteriyordu. Herkes, yakın akrabasında uzak akrabasında veya dıdısının dıdısının yanında misafir olmuştu. Öğrenci aileleri Hz. Âdem’e kadar geçmişini araştırır, Düzenli de illa bir akraba çıkartma gayretine girerdi. Öğretmen okuluna giden ağabeyim Osman Dursun (biz yetmiyormuşuz gibi) birkaç kişiyi de yanına alarak Ümmühan bibimizin (Rahmetli İrizelişvili Nevzat Yıldırım’ın eşi) evine misafir olduk. Sağolsunlar çok da iyi ağırlanmıştık. Kar gecede yağmaya devam etti. Sabahleyin Düzenli’deki öğrencilerin velileri başta olmak üzere bir sürü kişi hediklerle yolumuzu açıyordu. Güzergâhımız eski Borçka yoluydu. Rus sınırı boyunca yürüdük. Bazen sınırı ihlal ettik. Kar ve tipi tüm şiddetiyle devam ediyordu. Saçlarımız birbirine yapışmıştı ve buz tutmuştu. Herkes çantasında ne bulduysa başını onunla sarıyordu. Uğurlayanlarla beraber 40-50 kişilik bir gruptuk. Çığ tehlikesi nedeniyle yüksek sesle konuşmak yasaklanmıştı. Tepeye vardık. Önde Düzenlili ağabeylerimiz hala yolu açmaya devam ediyordu. Ancak Klaskur tarafından esen tipi önümüzde 2-3 metrelik bir kar duvarı örmüştü. İşte o zaman o elleri öpülesi abiler Ferhat’ın dağları yarması gibi, küreklerle bir geçit açtılar ve oradan geçtik. Ondan sonraki nispeten kolaydı. Kar gittikçe azalıyordu.

Maradit yolundaki Demir Köprüye indiğimizde yatsı çoktan geçmişti. Tomruk depolarında (Napaşvari) Maradit-Borçka istikametine giden üstü açık bir kamyona tıkıştık. Borçka-Maradit caddesinden indirildik. Caddede fırıncılık yapan Hemşin Niyazi abi (fırınından müşterisiydik) elimden tuttu 2-3 dükkan dolaştırdı. “13-14 yaşındaki bu küçük adam bugün okumak için Macahel’den yaya geldi, bizim çocuklar örnek almalılar.” dedi. Niyazi amcanın bu iltifatından aldığım haz tarifsizdi, unutamıyorum. 

Ortaokul 1. sınıftan Artvin Lisesi’nden mezun oluncaya kadar 5 tane Şubat yolculuğumuz vardır. Bunların tamamını anlatacak değilim. Ama muhtemelen 1970 yılında Borçka-Macahel yolculuğumuz sırasında “Macahel'den hasta getiriyorlar, yollar iyidir” sevincinin nasıl hüzne dönüştüğünden de bahsetmeden bu yazıyı tamamlayamazdım.

Hangi köyden olduğunu hatırlayamadığım bir kadıncağız doğum yapamamıştı. Onu sedyeyle yaylaya kadar ondan sonra da kızakla Aralık Köyü’ne kadar sürecek bir yolculuk serüveni bekliyordu. Biz yolda karşılaştık ve onların geliş izlerinden istifade ettik. Ancak ömrümde unutamayacağım bir iz daha vardı. Bembeyaz patiska üzerinde kırmızı iple işlenmiş nakış gibi, karın üzerindeki kan izleriydi bunlar. Benim belleğimde kar ve kan birlikte şekillenir o günden sonra. Köye vardığımızın ertesi günü kadıncağızın kan kaybından vefat ettiği haberi gelmişti. 

AYININ AÇTIĞI YOLDAN ÜNİVERSİTEYE YOLCULUK

1973 yılında Liseyi bitirmiştik. O yıl üniversite sorularının da çalınabileceği ilk defa gün yüzüne çıkmış ve 1. sınav iptal edilmişti. 2. sınav 18.09.1973 tarihinde yapılmıştı. Teknolojinin 40 sene önceki durumunu tahmin edersiniz. Liseden sonra yüksekokullar için değişik sınavlara girmek gerekiyordu. Neredeyse her yüksekokulun ayrı bir sınavı vardı. Eğitim Enstitüleri, yüksekokullar, akademiler ve merkezi sınavla öğrenci alan üniversiteler. Sınav Eylül ayında yapıldığı için sonuçlarının açıklanması da gecikmişti. 

O sene de Macahel’e kar çok erken yağmıştı. Ekinler Ekim ayının son haftasında karla örtülmüştü. Borçka ile posta irtibatı kesilmişti. O günlerde Borçka'da kapanan (o da bizim şansımız) Öğretmen Ömer Bayrak, Camili postanesini arayarak Öğretmen Hamdi Özdemir ile görüşmüş, üniversite sınav sonuçlarının postaneden alınarak yanında Macahel’e getirileceğini, ancak Hasan Dursun ile Enver Özdemir’in de yola koyulmaları gerektiğini, çünkü kayıtların başladığını (ön kayıt sistemi vardı) bildirmişti.

Üniversiteye girmek için yeterli puanı almıştık. Sabahın erken saatlerinde bizim evden Enver Özdemir ile birlikte üniversiteye giden yolun ilk merhalesine Macahel-Borçka yoluna koyulduk. Ömer Bayrak Hocamız da birkaç kişiyle Borçka’dan Düzenli Köyü’ne gece ulaşmıştı. 

Sabahın ilk ışıklarında sonuç belgelerini Düzenli Köyü’nde aldık. Bu sefer yolcu sayısı iki kişiydi. Ben ve sevgili Enver Özdemir… Dolobneli Mehmet Amcanın kapısından sonra Borçka yolcularının izleri yavaş yavaş kaybolmaya başlamıştı. Çünkü gece mevzi kar yağışı devam etmişti. Bazen izleri buluyor bazen de kaybediyorduk. Derken “çok güzel” dedirten yolcu izini bulduk. Onu takip ettik. Ancak bizi tahmin ettiğimiz yol güzergâhından uzaklaştırıyordu. Nihayet gerçek ortaya çıkmıştı. Bu izler bizi, sık ve korunaklı, meyvesi çok olan bir karayemiş ağaçları kümesine götürmüştü. Kocaoğlan ailesi burada karayemiş meyvesiyle karınlarını doyurmuş ve bizim yol güzergâhımıza dâhil olmuştu. Bir de işaretini karların üzerine kondurmuştu.

Ayının bu işaretinden sonra yarım saatlik yürüyüşün heba olduğunu ve gidiş geliş bir saate mal olduğunu arkadaşım Enver Bey ince bir hesapla (!) orta yere koymuştu. Daha sonra, Küçükyayla tepesini nirengi noktası kabul ederek yolumuza devam ettik ve gün aydınlığında Aralık Köyü’ne vardık. 

Macahelli öğrencilerin anıları anlatmakla bitmez. Herkes bu zorluklara, okumak için katlanmıştı.

Bir Gürcü atasözü ile yazımızı sonlandıralım “Okumanın dibi acı ama ucu (sonu) tatlıdır” 

Kalın sağlıcakla...